Fedde Schurer wie oertsjûge pasifist en no is der oarloch deun by ús. De Fedde Schurerlêzing, dêr’t in lytse hûndert minsken op ôfkommen wiene, gie dit jier dêrom oer oarloch en frede. Sprekkers wiene teolooch en pasifist Harry Pals en luitenant-kolonel b.d. Hans van den Brink (eartiids haad fan de ‘Nationale Operaties van de Luchtmobiele Brigade’).
Pals is mjirkes dominy en lid fan de fredesbeweging Kerk en Vrede, krekt as Schurer doedestiden. Dat wie te fernimmen. Syn pasifisme is streekrjocht ferbûn mei syn kristenwêzen. Van den Brink – ek út in tsjerklik fermidden, hy hat tsjerketsjinsten fan Pals op Flylân meimakke – wie it foar tachtich persint iens mei it ferhaal fan dominy Pals. Wêr siet dan it ferskil?
De dominy fynt alle geweld sinleas. Syn biedwurd is: Haw dyn fijân leaf. Want dy is krekt as dysels, jimme hawwe deselde langstmen. Der is dêrom neffens Pals altyd in oare manier om in skeel te besljochtsjen. Wiis net nei de oar, mar ken dysels en sadwaande dyn fijân. Krekt yn de oarloch moat men pasifist wêze. Rjochtfeardige oarloggen bestean net. Geweld beäntwurdzje mei geweld laat ta mear geweld.
De militêr tinkt dêr oars oer: ast oanfallen wurdst, dan hearst dyn ynwenners te beskermjen. De beskerming fan de boargers en dêrmei de ferdigening fan it grûngebiet stiet yn de grûnwet. Geweld is wol altyd it lêste rêdmiddel. Syn biedwurd is: Wa’t frede wol, moat him tariede op oarloch. Want hoe wie it beteard mei Europa sûnder de Kâlde Oarloch? En mei Nederlân as Willem fan Oranje gjin geweld brûkt hie? En mei Fryslân sûnder de Slach by Warns.
Beide sprekkers binne it der lykwols oer iens dat oarloggen ornaris foar te kommen binne troch nei-inoar te harkjen en jin yn te libjen yn de tsjinpartij. De hjoeddeistige konflikten yn Oekraïne en Gaza wiene mooglik oars rûn as sinjalen earder oppikt wiene. Sa hie der better harke wurde moatten nei taspraken fan Pûtin. In konflikt is der net samar ynienen. Dêr giet in protte oan foarôf.
Eric Hoekstra fan de Fryske Akademy liedt it neipetear. Earder foarsitter fan de Fryske Beweging Pier Bergsma fertelt dat er eartiids de pasifistyske kant neist wie. Letter is er realistysker wurden, fynt er. Bergsma krige syn ynsjoch op it skoalplein. Minsken binne meastentiids net op geweld út. Mar as dat tsjin dy brûkt wurdt, silst dy ferdigenje moatte, oars wâldzje se oer dy hinne. Skriuwer Willem Verf pleitet derfoar om bern al jong oan te learen hoe’tst geweldleas ferset mooglik is. Dat sil altyd net alle geweld opkeare, mar wol in soad potinsjele konflikten.
In lêste fraach is: wat hie Oekraïne dan dwaan moatten by de ynfal fan de Russen? Pals kin dat net sizze. Wichtiger wie it om de ynfal foar te kommen. Mar der hiene ek daliks mear prikken yn it wurk steld wurde kinnen om it geweld yn de kym te smoaren. Van den Brink seit dat wol reagearre wurde moat op it moardzjen en it ûntfieren fan bern. Hy wiist der ek op wy hjirre op distânsje komfortabel oer teoretisearje kinne.
